เขียนโดย คุณสุภาวิณี เชี่ยวชาญ บริษัทเอนไลเทิน คอร์ปอเรชั่น จำกัด โทร 02-1717617
“อายุความ” คือ ระยะเวลาที่กฎหมายกำหนดให้ใช้สิทธิเรียกร้อง สิทธิฟ้อง หรือสิทธิร้องทุกข์ ซึ่งกฎหมายบัญญัติว่าจะต้องเรียกร้องเอาภายในเวลาที่กฎหมายกำหนดไว้ เช่น อายุความผิดสัญญา กฎหมายกำหนดอายุความ 10 ปี นับแต่ขณะที่อาจบังคับตามสิทธิเรียกร้องได้ หรือ กรณีอายุความละเมิด กฎหมายกำหนดให้ผู้เสียหายฟ้องเรียกร้องค่าเสียหายได้ภายใน 1 ปี นับแต่วันที่รู้ถึงการทำละเมิดและรู้ตัวผู้ต้องชดใช้ค่าเสียหาย หรือ ภายใน 10 ปี นับแต่วันทำละเมิด (จะรู้ตัวผู้ทำละเมิดเมื่อใดก็ได้) ดังนั้นจะสังเกตได้ว่า เมื่อเรื่องใดที่กฎหมายกำหนดอายุความไว้ ผู้สิทธิหรือผู้มีส่วนได้เสียจะต้องใช้สิทธิภายในเวลาที่กฎหมายกำหนด หากล่วงเลยระยะเวลาดังกล่าวแล้ว สิทธิเช่นว่านั้นอันยกขึ้นอ้างอีกมิได้ ซึ่งเรียกว่า "การขาดอายุความ" เช่น สิทธิเรียกร้องขาดอายุความ คดีขาดอายุความ หนี้ขาดอายุความ เป็นต้น
อายุความมรดกก็เช่นเดียวกัน กฎหมายได้กำหนดอายุความในสิทธิเรียกร้องเอาทรัพย์มรดกในระหว่างทายาทของผู้ตาย หรือสิทธิเรียกร้องเกี่ยวกับหนี้สินที่ผู้ตายเป็นลูกหนี้หรือเจ้าหนี้ ซึ่งกฎหมายได้กำหนดอายุไว้ในมาตรา 1754 ว่า
วรรคหนึ่ง “ห้ามมิให้ฟ้องคดีมรดกเมื่อพ้นกำหนดหนึ่งปี นับแต่เมื่อเจ้ามรดกตายนับแต่เมื่อทายาทโดยธรรมได้รู้หรือควรรู้ถึงความตายของเจ้ามรดก
วรรคสอง ภายใต้บังคับแห่งมาตรา 189 แห่งประมวลกฎหมายนี้ ถ้าสิทธิเรียกร้องของเจ้าหนี้อันมีต่อเจ้ามรดก มีกำหนดอายุความยาวกว่าหนึ่งปี มิให้เจ้าหนี้นั้นฟ้องร้องเมื่อพ้นกำหนดปี นับแต่เมื่อเจ้าหนี้ได้รู้หรือควรได้รู้ถึงความตายของเจ้ามรดก
วรรคท้าย ถึงอย่าไรก็ดี สิทธิเรียกร้องตามที่ว่ามาในวรรคก่อนๆนั้น มิให้ฟ้องร้องเมื่อพ้นกำหนดสิบปี นับแต่เมื่อเจ้ามรดกตาย”
แม้สิทธิเรียกร้องอายุความจะครบกำหนดแล้ว กฎหมายก็มิได้ห้ามฟ้องคดีมรดกอย่างเด็ดขาด ผู้มีสิทธิเรียกร้องยังสามารถฟ้องคดีมรดกได้ เพียงแต่ว่า หากมีคู่กรณี (เช่น บุคคลซึ่งเป็นทายาท หรือบุคคลซึ่งชอบที่จะใช้สิทธิของทายาท หรือผู้จัดการมรดก เป็นต้น ) อ้างเหตุที่สิทธิเรียกร้องที่ขาดอายุความนั้นขึ้นมาต่อสู้ สิทธิเรียกร้องนั้นย่อมเสียไปตามกฎหมาย
เวลาที่เริ่มนับอายุความฟ้องคดีมรดก กฎหมายกำหนดเอาเวลาที่เจ้ามรดกตายมาเป็นเวลาที่อาจบังคับสิทธิเรียกร้อง “เมื่อพ้นกำหนดหนึ่งปี นับแต่เมื่อเจ้ามรดกตายนับแต่เมื่อทายาทโดยธรรมได้รู้หรือควรรู้ถึงความตายของเจ้ามรดก” ดังนั้น เวลาที่ทายาทรู้ถึงความตายของเจ้ามรดกย่อมเป็นหลักใหญ่ในการที่ทายาทจะใช้สิทธิ หากทายาทไม่รู้ถึงห้วงระยะเวลาที่เจ้ามรดกถึงแก่ความตาย และทายาทมารู้ภายหลัง ถ้าทายาทไม่ยกข้อที่ตนเพิ่งรู้ในภายหลังขึ้นอ้างย่อมหมายความว่าทายาทนั้นรู้อยู่แล้วตั้งแต่เจ้ามรดกตาย ด้วยเหตุนี้กฎหมายจึงได้กำหนดเอาเวลาที่เจ้ามรดกตายมาเป็นเวลาที่อาจบังคับสิทธิเรียกร้องได้ไว้ด้วย เมื่อทายาทไม่อ้างว่าตนเพิ่งรู้ถึงความตายของเจ้ามรดกภายหลังที่เจ้ามรดกตายในเบื้องต้นก็ต้องถือว่าทายาทนั้นได้รู้แล้วตั้งแต่เจ้ามรดกตาย และอายุความก็ต้องเริ่มนับตั้งแต่นั้น ดังนั้นในกรณีที่ทายาทถือว่าตนยังมีสิทธิฟ้องคดีมรดกได้ภายหลังที่เจ้ามรดกได้ภายหนึ่งปีนับตั้งแต่เจ้ามรดกตาย ก็เป็นหน้าที่ของทายาทนั้นจะต้องกล่าวอ้างเป็นประเด็นเข้ามาว่าตนเพิ่งรู้ถึงความตายของเจ้ามรดกเมื่อใด ซึ่งนับแต่เวลานั้นถึงวันฟ้องยังไม่เกินหนึ่งปี
*** ข้อควรระวัง ข้ออ้างของทายาทที่ว่า “เพิ่งรู้ถึงความตายของเจ้ามรดก”จะรับฟังได้หรือไม่นั้น ศาลจะพิเคราะห์จากพฤติการณ์ที่มีเหตุผลทำให้เชื่อได้ว่าทายาทน่าจะได้รู้ถึงความตายของเจ้ามรดกเป็นกรณีๆไป เช่น ทายาทอยู่คนละจังหวัดกับเจ้ามรดก แต่มีผู้ส่งข่าวการตายของเจ้ามรดกไปให้ทายาททราบทางไปรษณีย์ คนในบ้างของทายาทได้รับจดหมายไว้แล้ว ทายาทจะอ้างว่าตนไม่ทราบเพราะลืมเปิดจดหมายดู เช่นนี้ย่อมรับฟังไม่ได้ หรือ ทายาทมีบ้านอยู่ติดกันกับบ้านที่เจ้ามรดกถึงแก่ความตาย ทายาทจะอ้างว่าตนเพิ่งรู้หลังจากเจ้ามรดกตายแล้วหนึ่งเดือน เพราะเมื่อเจ้ามรดกตายตนนอนป่วยเป็นไข้อยู่ไม่มีใครบอกให้ทราบ เช่นนี้ย่อมรับฟังไม่ได้ เป็นต้น ซึ่งในคราวต่อไปจะกล่าวถึงอายุความสิทธิเรียกร้องตามข้อกำหนดพินัยกรรม
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
อ้างอิงจากข้อมูลจากบทความเรื่องอายุความเกี่ยวกับมรดก ของ เพียบ หุตางกูร
